ตตฺถ กตมํ ปญฺญินฺทฺริยาธิฏฺฐานํ?

ปญฺญา หิ เสฏฺฐา โลกสฺมินฺติ วิตฺถาเรนฯ

ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, ปญฺญา – สุตมยี, จินฺตามยี, ภาวนามยี, อิทํ ปญฺญินฺทฺริยาธิฏฺฐานํ สุตฺตํ, อิมานิ อินฺทฺริยาธิฏฺฐานานิ อสาธารณานิ สุตฺตานิฯ

[39] ตตฺถ กตมานิ สาธารณานิ อินฺทฺริยาธิฏฺฐานานิ สุตฺตานิ?

อวีตราโค [อ. นิ. 6.54] กาเมสุ, ยสฺส ปญฺจินฺทฺริยา มุทู;

สทฺธา สติ จ วีริยํ, สมโถ จ วิปสฺสนา;

ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, ปุพฺเพว อุปหญฺญติฯ

ปญฺจิมานิ อินฺทฺริยานิฯ สทฺธินฺทฺริยาทิอินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํฯ ตีสุ อเวจฺจปฺปสาเท วิตฺถาเรน สุตฺตํ กาตพฺพํฯ อิมานิ สาธารณานิ อินฺทฺริยาธิฏฺฐานานิ สุตฺตานิฯ ยํ ยสฺส สมฺพนฺธํ กุสลสฺส วา อกุสลสฺส วา เตน เตน อธิฏฺฐาเนน ตํ สุตฺตํ นิทฺทิสิตพฺพํ, นตฺถญฺโญ ธมฺโม นิทฺทิสิตพฺโพฯ ตตฺถ สาธารณํ กุสลํ นาปิ กุสลํ อกุสลํ ยถา สาธารณานิ จ กุสลมูลานิ สาธารณานิ จ อกุสลมูลานิ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ ปชหติ…เป.… จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา กุสลํ อกุสลญฺจฯ

ตตฺถิมา อุทฺทานคาถา

วิตกฺโก หิ มมตฺถิโก [ปมตฺถิโก (ปี.)], ททํ ปิโย นโร อิติ;

โย ปาณมติปาเตติ, ตีณิ ตสฺส พาลลกฺขณํฯ

สตญฺเจว สหสฺสานํ, เย จ สมณพฺราหฺมณา;

ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา, จตูหิ อคตีหิ จฯ

อสุภานุปสฺสิํ วิหรนฺตํ, นิมิตฺเตสุ อสุภา จ;

เอกมฺปิ เจ ปิยํ ปาณํ, มิตฺตา สเจ สุภาสิตาฯ

ปญฺญา หิ เสฏฺฐา โลกสฺมิํ, อนุญฺญา ตีณิ อินฺทฺริยานิ;

กุสลากุสลมูลานิ จ, ตุลมตุลญฺจ สมฺภวํฯ

กาเยน กุสลํ กเร, ตีณิ สุจริตานิ จ;

สุภาสิตํ อุตฺตมมาหุ, สนฺโต วจีสุจริตานิ จฯ